Program studiów
DYPLOMACJA PUBLICZNA W OBSZARZE POLITYKI PAMIĘCI
1. Diagnoza
Fundacja im. Janusza Kurtyki docenia dotychczasowe inicjatywy kluczowych instytucji państwowych i pozarządowych, promujących polską historię oraz współkształtujących obraz Polski i Polaków za granicą. Chodzi tu zwłaszcza o działalność Instytutu Pamięci Narodowej, Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego (tzw. Instytutu Pileckiego), placówek dyplomatycznych. Ich aktywność przybiera coraz większy zasięg międzynarodowy.
Zespół Fundacji dostrzega jednak istotną lukę w zakresie braku systemowego kształcenia wykwalifikowanych specjalistów zarządzających polską spuścizną historyczną i jej promocją. Historia, która stanowi fragment narodowego dziedzictwa oraz źródło tożsamości może być postrzegana jako swoisty kapitał, stanowiący zasób współczesnych pokoleń. Przedstawiciele świata polityki, nauki i kultury winni zarządzać owym kapitałem historycznym w sposób godny i propaństwowy. Tak właśnie należy rozumieć dyplomację publiczną w kontekście polityki pamięci. Służy ona kreowaniu działań pielęgnujących historyczne dziedzictwo i promujących je, a także inicjowaniu przedsięwzięć mających zmieniać na lepsze otaczającą nas rzeczywistość w oparciu o wnioski wynikające z przeszłości. Aktywność ta obejmuje wymiar zarówno lokalny (małe ojczyzny), krajowy, jak i międzynarodowy.
2. Charakterystyka ogólna
Studium podyplomowe „Dyplomacja publiczna w obszarze polityki pamięci” zostanie zorganizowane we współpracy z Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Będzie to odpłatna forma kształcenia dla osób, które ukończyły studia wyższe (przynajmniej na poziomie licencjackim lub inżynierskim). Studium stanowi ofertę dla osób zainteresowanych naukami humanistycznymi i społecznymi (w szczególności historią, politologią, ekonomią, filozofią, socjologią, stosunkami międzynarodowymi) oraz działalnością społeczną.
Kierunek umożliwia przygotowanie do profesjonalnej krytycznej analizy historycznych kontekstów teraźniejszości. Na tej podstawie uczy dogłębnego i rzetelnego zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości w jej złożoności i wieloaspektowości. Śledzenie współczesnych przeobrażeń i wyzwań w Polsce i na świecie, mających swoje zakorzenienie w skomplikowanej historii, ułatwi słuchaczom formułowanie prognoz i konstruktywnych recept dotyczących przyszłości.
3. Sylwetka absolwenta
„Dyplomacja publiczna w obszarze polityki pamięci” jest okazją do rozwoju intelektualnego, pogłębienia wiedzy, zdobycia nowych umiejętności oraz rozszerzenia kwalifikacji zawodowych. Absolwenci studium będą mogli partycypować w szybko zmieniającym się zglobalizowanym świecie. Na poziomie państwowym staną się o wiele bardziej przenikliwymi obywatelami i uczestnikami życia społecznego. Studia te są adresowane do ambitnych młodych ludzi, którzy zasilą w niedalekiej przyszłości profesjonalne kadry w instytucjach publicznych (resortach, urzędach państwowych, spółkach Skarbu Państwa), szkołach wyższych, ośrodkach kulturalnych, organizacjach pozarządowych. W ten sposób Instytut realnie wpisze się w proces tak potrzebnego współczesnemu Państwu Polskiemu kształtowania nowych elit.
Absolwent kierunku będzie dysponować pogłębioną wiedzą z zakresu najnowszych przeobrażeń historycznych, politycznych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych. Zdobędzie wiadomości dotyczące elementarnych zagadnień w dziedzinie socjologii i filozofii polityki. Zostanie zwiększona jego świadomość obejmująca wpływ mediów i nowoczesnych technologii na przemiany społeczne. Wiedza będzie uzupełniona wybranymi aspektami prawa międzynarodowego.
Słuchacz studium zdobędzie konkretne umiejętności w zakresie: krytyki zewnętrznej i wewnętrznej tekstów oraz obrazów, symboli i kodów współczesnej kultury; pracy w grupie; pracy z projektem; koordynowania pracy zespołu projektowego w roli lidera wyznaczającego zadania i nadzorującego ich wspólne wykonanie; merytorycznego udziału w dyskusji; prowadzenia negocjacji; samodzielnego opracowywania tematu badawczego.
4. Program studiów
Roczne (dwusemestralne) studia podyplomowe „Dyplomacja publiczna w obszarze polityki pamięci” obejmują zajęcia merytoryczne prowadzone w formie wykładów, konwersatoriów oraz seminarium dyplomowego. Wykłady jako klasyczna forma zajęć akademickich służą przekazaniu rzetelnej wiedzy na wysokim poziomie merytorycznym. Zajęcia konwersatoryjne opierają się na pracy w małych grupach, co ma służyć wymianie myśli oraz konstruktywnej dyskusji. Studenci wykorzystują materiały udostępnione przez wykładowcę, przede wszystkim dzięki metodzie close reading. Celem seminarium dyplomowego ma być z kolei przygotowanie pracy dyplomowej – samodzielnej pracy badawczej opracowanej pod kierunkiem promotora. W tym celu studenci mają możliwość nieodpłatnego korzystania z zasobów Biblioteki im. Janusza Kurtyki oraz Biblioteki UKSW.
5. Opisy przedmiotów
Historia a dyplomacja I
Blok przedmiotowy ukazuje problemy współczesnych stosunków międzynarodowych w kontekście różnie interpretowanej przeszłości. Obejmuje pierwszą serię wykładów prowadzonych przez znawców kolejnych tematów:
(1) Polityka historyczna, polityka pamięci jako dyplomatyczne soft power (
(2) Historia współczesnej polskiej polityki historycznej
(3) Węzłowe punkty polskiej opowieści o przeszłości
(4) Elity ZSRS a elity współczesnej Rosji. Wpływ na relacje polsko-rosyjskie w kontekście polityki pamięci.
(5) Ekshumacje bohaterów a budowanie współczesnej tożsamości narodowej. Międzynarodowa analiza porównawcza.
Historia a dyplomacja II
Blok przedmiotowy ukazuje problemy współczesnych stosunków międzynarodowych w kontekście różnie interpretowanej przeszłości. Obejmuje drugą serię wykładów prowadzonych przez znawców kolejnych tematów:
(1) Marketing oraz komunikacja tożsamościowa i patriotyczna. Znaczenie trzeciego sektora
(2) Transfery pamięci, historii i polityki. Rola mediów państwowych i prywatnych
(3) Placówki kulturalne i muzealne a współczesne narracje o przeszłości
(4) Spory o interpretacje historii. Prawna ochrona przestrzeni historii i pamięci
(5) Rola religii i mentalności w dyplomacji i polityce historycznej
Pamięć i polityka historyczna
Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w teoretyczne problemy i historyczne uwarunkowania szeroko rozumianego społecznego dyskursu o przeszłości. Kurs obejmuje przybliżenie kontrowersji związanych z ujmowaniem pamięci zbiorowej, pamięci historycznej, polityki pamięci, polityki historycznej. Zostaną nakreślone źródła oraz rozwój polityki historycznej na przestrzeni dziejów. Historia w znaczeniu res gestae i rerum gestarum przedstawiona będzie jako przedmiot interpretacji, tożsamości, racji stanu, pragmatyzmu, instrumentalizacji czy rewizjonizmu. Szczególne miejsce zostanie przy tym poświęcone roli sfery publicznej, osadzonej w kontekście przeobrażeń politycznych, kulturowych, filozoficzno-społecznych, zwłaszcza w dobie dynamicznie zmieniającego się wielokulturowego i zglobalizowanego świata. Słuchacze zapoznają się z najważniejszymi kategoriami, podmiotami, instrumentami i funkcjami polityki historycznej.
Najnowsza historia świata XX-XXI w.
Przedmiot ma przede wszystkim przybliżyć uczestnikom kontekst współczesnych zmian otaczającej ich rzeczywistości globalnej. Zajęcia o charakterze problemowo-chronologicznym ogniskują uwagę słuchaczy na węzłowych zagadnieniach najnowszej historii świata, które stanowią genezę najważniejszych procesów teraźniejszości. Kluczowe problemy z zakresu współczesnych stosunków międzynarodowych, procesów geopolitycznych, przemian polityczno-społecznych zostaną omówione w oparciu o niezbędny komponent faktograficzny.
Najnowsza historia Polski XX-XXI w.
Dzieje Polski ostatnich dekad zostaną zaprezentowane jako spójny element przeobrażeń zachodzących w najnowszej historii powszechnej. Osią podjętej próby syntezy historii Polski XX-XXI w. są kategorie wolności, suwerenności oraz niepodległości państwa i narodu, co próbowały ujarzmić dwa totalitaryzmy – nazizm i komunizm. Zajęcia o charakterze problemowo-chronologicznym pozwalają zrozumieć reperkusje tych usiłowań, które odcisnęły istotne piętno na współczesnych kierunkach rozwoju polityczno-społecznego w Polsce. Najważniejsze zagadnienia zostaną przedstawione dzięki niezbędnej warstwie faktograficznej.
Współczesna gospodarka światowa
Celem zajęć jest uzmysłowienie słuchaczom, iż procesy ekonomiczne stanowią niejednokrotnie tło i źródło przemian o charakterze politycznym i społeczno-kulturowym. Uwaga zostanie poświęcona najważniejszym przeobrażeniom współczesnej gospodarki. Przedmiot zawiera odniesienia do historii gospodarczej świata XX-XXI w., integracji ekonomicznej, globalizacji, międzynarodowych stosunków gospodarczych. Węzłowe zagadnienia omawiane podczas zajęć wskazują współczesnych liderów i decydentów oraz ich wpływ na kierunki procesów ekonomicznych. Kluczową rolę odgrywają instytucje ekonomiczne oraz organizacje międzynarodowe. Słuchacze zrozumieją, jakie wyzwania stoją przed gospodarką światową w najbliższej przyszłości. Dzięki zajęciom pogłębiona zostanie wiedza na temat styku realizacji celów ekonomicznych za pomocą narzędzi soft power, w tym polityki historycznej.
Społeczeństwo i kultura w XXI w.
Tematyka przedmiotu koncentruje się na współczesnych przemianach społeczeństwa i kultury z niezbędnymi antecedencjami. Punktem wyjścia będzie synteza dorobku cywilizacyjnego Europy i świata w pierwszych dekadach XXI w. Słuchacze wspólnie z prowadzącym postawią następnie pytania dotyczące teraźniejszości z punktu widzenia najważniejszych dziedzin życia społecznego i kulturowego. Poruszone zostaną zagadnienia z zakresu tożsamości europejskiej, migracji i mniejszości, nierówności i wykluczeń społecznych, globalizacji i glokalizacji, przemian religijnych. Nie sposób pominąć wyzwań związanych z przeobrażeniami grup i struktur społecznych, łącznie z dzisiejszym statusem rodziny jako podstawowej komórki społecznej. Dyskusja o współczesnej etyce i moralności sprowokuje pytania o indywidualizm i relatywizm. Uzupełniające rozważania dotyczące najnowszych trendów w nauce, technice, literaturze i sztuce dopełnią nakreślaną panoramę. Sprowokuje to słuchaczy do formułowania przemyślanych prognoz dotyczących najbliższej przyszłości. Zajęcia pomogą umiejscowić cele i instrumenty polityki pamięci w konkretnych ramach współczesnej rzeczywistości społeczno-kulturowej.
Socjologia polityki
Przedmiot obejmuje wprowadzenie słuchaczy w elementarną wiedzę z zakresu socjologicznej interpretacji procesów politycznych. Problemy walki o władzę i sprawowania władzy zostaną ukazane w perspektywie zinstytucjonalizowanych form życia społecznego. Analiza polityki będzie dokonana z punktu widzenia jej społecznych źródeł i kontekstów, a także wpływu na społeczeństwo. Uwaga słuchaczy skupi się na zagadnieniach formalnych i nieformalnych grup politycznych, ruchów politycznych, elit władzy, zachowań politycznych, mechanizmach powstawania władzy czy socjologii państwa. Na zajęciach zostaną zaprezentowane najważniejsze teorie z zakresu socjologii polityki oraz ich implementacje w życiu społeczno-politycznym. Pozwoli to zrozumieć kulisy stosowania narzędzi polityki historycznej przez podmioty polityczne w praktyce oraz ich skutki.
Polityki historyczne głównych partnerów Polski
Prowadzący: wykładowcy według kolejnych tematów zajęć (1 sp. = 3×45 min.)
Blok przedmiotowy analizuje kluczowe aspekty polityk historycznych najważniejszych partnerów dyplomatycznych państwa polskiego. Obejmuje serię wykładów prowadzonych przez znawców kolejnych tematów:
(1) Polityka historyczna Niemiec
(2) Polityka historyczna Rosji
(3) Polityka historyczna Stanów Zjednoczonych
(4) Polityka historyczna Izraela
(5) Polityka historyczna Ukrainy
Filozofia polityki
Idea przedmiotu koncentruje się wokół syntetycznej prezentacji krytycznej refleksji nad państwem i procesami politycznymi ze szczególnym uwzględnieniem problematyki pamięci. Studiowanie tekstów klasyków myśli politycznej traktujących o naturze i legitymizacji władzy, etyce władzy, wolności i sprawiedliwości, dziedzictwie, pamięci, tożsamości i historii uświadomi słuchaczy o głębokich korzeniach polityki pamięci. Konkretne przykłady udowodniają bowiem, że przeszłość może stanowić zarówno instrument propagandy politycznej, umacniającej przywileje elit, jak i narzędzie realizacji racji stanu.
Współczesne media a pamięć o przeszłości
Prezentacja podstawowej wiedzy z zakresu rozwoju, treści, znaczenia i oddziaływania mediów stanowi jeden z celów tego przedmiotu. Spektrum poznawcze zostanie poszerzone o zagadnienia dotyczące wybranych sposobów tworzenia informacji i opinii, technik komunikacyjnych, manipulacji medialnych, fake news-ów. Słuchacze zrozumieją, jaką kluczową rolę odgrywają media w kreowaniu określonych narracji historycznych zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym. W ten sposób tzw. czwarta władza może stać się niebezpiecznym narzędziem propagandowym lub wspierać rację stanu danego kraju.
Polityczne znaczenie nowoczesnych technologii i Big Data
Obecnie coraz większą rolę w przetwarzaniu informacji i komunikacji odgrywają nowoczesne technologie oraz wielkie bazy danych. Pozwala to liderom politycznym i społecznym oddziaływać na rzeczywistość cyfrową, która znajduje przełożenie na rzeczywistość społeczną. Niniejszy przedmiot pomaga poznać zasadnicze kierunki rozwoju nowoczesnych technologii, a także aktualne i potencjalne obszary ich wykorzystywania w kreowaniu narracji dotyczących przeszłości. Zajęcia ukazują politykę pamięci przez pryzmat zarządzania strategicznego oraz zarządzania społecznymi emocjami, co zapewnia wymierne efekty określonym środowiskom politycznym, grupom społecznym, państwu lub społeczeństwu.
Podstawy prawa międzynarodowego
Przedmiot omawia elementarne wiadomości z zakresu prawa międzynarodowego (rozwój, działy, źródła, najważniejsze teorie), które odnosi do problematyki pamięci i polityki historycznej. Studiowanie przykładowych procesów lub decyzji dotyczących zbrodni wojennych czy reparacji pozwala zrozumieć znaczenie przestrzeni międzynarodowej jako areny starcia odmiennych narracji i polityk historycznych. Zajęcia wskażą również na kluczowe narzędzia wpływu będące w dyspozycji najsilniejszych państw realizujących swoje interesy poprzez historyczną soft power.