Patron
Upamiętnienie

Janusz Kurtyka jest postacią zasłużoną dla polskiej nauki, polskiej historii. Poświęcił znaczną część swojego życia służbie Polsce. Dlatego też jego postać powinna zostać w sposób godny upamiętniona.

Upamiętnienie postaci Patrona Fundacji od 2010 roku przybiera różną postać. Zasadniczo podzielić ją można na trzy aspekty.

Pierwszym aspektem jest upamiętnienie dorobku Patrona. W tym zakresie największą rolę odgrywa powstała w 2016 roku Fundacja im. Janusza Kurtyki, której jednym z celów jest utrwalenie dorobku i kontynuacja wizji przedstawiania polskiej historii, jaką kreślił Janusz Kurtyka. Fundacja stworzyła Bibliotekę, której główną bazę stanowi księgozbiór Patrona. Ponadto co rok przyznaje Nagrodę im. Janusza Kurtyki dla najlepszej książki z zakresu nauk humanistycznych dotyczących historii Polski.

Dorobek Patrona został także upamiętniony poprzez organizację w I rocznicę katastrofy smoleńskiej przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie, Instytut Historii PAN, Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Stowarzyszenie NZS 1980 oraz Koło Naukowe Historyków Studentów UJ i Studenckie Koło Naukowe Historyków UP w Krakowie dwudniowej (15–16 kwietnia 2010 roku) sesji „Janusz Kurtyka – Rzeczypospolitej historyk i urzędnik”. Była to pierwsza na tak dużą skalę forma docenienia i utrwalenia dorobku Janusza Kurtyki

Kolejny aspekt to forma upamiętnienia dziełem pisanym po przez wydanie publikacji poświęconych Januszowi Kurtyce. Zostały one wydane głównie przez IPN.

Były to przede wszystkim:

Obudzić naród do wielkości… Wystąpienia Janusza Kurtyki przed Parlamentem RP 2005–2010;

Rzeczpospolita wolnych ludzi. Janusz Kurtyka w mediach – wybór wywiadów, artykułów, oświadczeń z lat 2000– 2010;

Janusz Kurtyka. Rzeczypospolitej historyk i urzędnik;

Z dziejów agonii i podboju. Prace zebrane z zakresu najnowszej historii Polski;

Biuletyn IPN. Numer specjalny 2010;

„Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 32–33: Historia i pamięć. Księga dedykowana Januszowi Kurtyce.

Ostatni aspekt to upamiętnienie Patrona w przestrzeni publicznej. Najważniejszym wydarzeniem z tego zakresu, jak i właściwie z całości działań upamiętniającyhch postać Patrona było nadanie przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy jednej z warszawskich ulic na Mokotowie imienia Janusza Kurtyki. O czym warto pamiętać uchwała ta, została poparta ponadpolitycznie przez prawie wszystkich radnych.

Innym wydarzeniem było odsłonięcie w siedzibie IPN w Warszawie w dniu 60-tych urodzin Janusza Kurtyki tablicy upamiętniającej jego postać jako prezesa i pracownika tej instytucji. Instytut postanowił nadać imie Janusza Kurtyki Przystankom Historii, czyli miejscom spotkań z historią, jakie działają przy lokalnych oddziałach IPN.

Warto także pamiętać, że w nieistniejącym budynku starej siedziby IPN przy ul. Towarowej w Warszawie w 2010 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą. Dziś toczą się starania, by ponownie upamiętnić to miejsce, miejsce, gdzie w latach 2005-2010 pracował Janusz Kurtyka.

We wrześniu 2020 roku Festiwal Filmowy Niezłomni Niepokorni Wyklęci uhonorował pośmiertnie Janusza Kurtykę Sygnetem Niepodległości, doceniając jego wkład w szerzenie wiedzy o Żołnierzach Wyklętych, a także w uchwalenie święta państwowego ich upamiętniających.

Dodatkowym akcentem jest przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej wystawy Otwórzmy drzwi do wolności. Janusz Kurtyka 1960–2010. Jej inauguracja miała miejsce w Krakowie 9 listopada 2018 roku. Ekspozycja ta prezentowana jest w różnych miejscach w Polsce. Jej prezentacja miała miejsce również podczas Festiwalu Filmowego Niezłomni Niepokorni Wyklęci w 2020 roku. Plansze wystawy można również zobaczyć w Bibliotece im. Janusza Kurtyki w Warszawie.

W 2014 roku docenić postać Patrona postanowiło Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, które rozpoczęło przyznawanie Nagrody im. Janusza Kurtyki za publikacje o tematyce historycznej.

Janusz Kurtyka jest także upamiętniony lokalnie. W 2014 roku odsłonięto jego pomnik w podkrakowskiej Morawicy – miejscowości związanej z jego dorobkiem badawczym oraz w Panteonie Bohaterów Sanktuarium Narodowego na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie (odsłonięty w 2015 r).

14 kwietnia 2011 roku na terenie Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu został odsłonięty obelisk, upamiętniający ofiary Zbrodni Katyńskiej oraz katastrofy smoleńskiej, w tym w sposób szczególny parę prezydencką, Lecha i Marię Kaczyńskich oraz Janusza Kurtykę, byłego profesora tej uczelni.

Januszowi Kurtyce poświęcono tablice pamiątkowe:

na Pałacu Konopków w Wieliczce (odsłonięta 13 sierpnia 2010 r.) – budynek ten, jako dyrektor krakowskiego IPN, odrestaurował i przekształcił w siedzibę oddziału;

kościele św. Kazimierza w Krakowie (odsłonięta 8 kwietnia 2011 r.) – naprzeciw głównej siedziby biur krakowskiego oddziału IPN;

Węgrowie (odsłonięta 9 kwietnia 2013 r.);

 kościele św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Krakowie (odsłonięta 14 kwietnia 2013 r.).