W dniu 3 X 2019 r. w Pałacu Belwederskim w Warszawie miała miejsce debata zatytułowana „Relacje polsko–ukraińskie. Historia i narracje”. Debata połączona była z uroczystością wręczenia Nagrody im. Janusza Kurtyki, w ramach III edycji konkursu, którą otrzymał dr Damian K. Markowski za książkę „Dwa Powstania. Bitwa o Lwów 1918”.
Na debatę, stanowiącą część cyklu pt. „Historia, prawda, teraźniejszość. Jak prowadzić stosunki międzynarodowe w kontekście przeszłości?”, złożyły się dwa panele: „Dzieci jednego miasta? Wokół Bitwy o Lwów 1918″ oraz „Rozdroża pamięci. Współczesne relacje polsko–ukraińskie, a sporne problemy historyczne”.
Panel I: „Dzieci jednego miasta? Wokół Bitwy o Lwów 1918”
W debacie udział wzięli:
• Dr Damian K. Markowski – historyk, znawca dziejów Europy wschodniej oraz dawnych polskich ziem wschodnich. Związany z Biurem Upamiętnienia Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej. Laureat III edycji konkursu o Nagrodę im. Janusza Kurtyki.
• Prof. Mykoła Łytwyn – historyk, badacz międzypaństwowych i międzyetnicznych relacji ukraińsko–polskich. Kierownik Centrum Studiów Stosunków Ukraińsko-Polskich w Instytucie Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewicza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.
• Prof. Jan Pisuliński – historyk, specjalista w zakresie stosunków polsko-ukraińskich w XX w., aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej oraz praw człowieka. Kierownik Zakładu Historii Najnowszej Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Członek Polsko-Ukraińskiego Forum Historyków oraz Polsko-Ukraińskiej Komisji Historyków dla Badania Relacji Wzajemnych w latach 1917-1921.
Dyskusję poprowadził dr Paweł Libera – Instytut Pamięci Narodowej.
Panel II: „Rozdroża pamięci. Współczesne relacje polsko-ukraińskie a sporne problemy historyczne”
W debacie udział wzięli:
• Prof. Grzegorz Motyka – historyk, badacz powojennego ruchu oporu w Europie Środkowej oraz stosunków polsko-ukraińskich. Dyrektor Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Prof. Jarosław Syrnyk – historyk, specjalista w zakresie historii Polski i powszechnej XX w., antropologii historycznej i politycznej, antropologii organizacji oraz regionalistyki. Pracownik Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej.
• Dr Łukasz Adamski – historyk i politolog, ekspert w dziedzinie historii stosunków polsko-ukraińskich i polsko-rosyjskich, a także polityki zagranicznej i historycznej Rosji i Ukrainy. Zastępca dyrektora Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Członek Polsko-Ukraińskiego Forum Partnerstwa przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Dyskusję poprowadził dr Łukasz Jasina – Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Debata w Belwederze była połączona z uroczystością wręczenia Nagrody im. Janusza Kurtyki, w ramach III edycji konkursu, którą otrzymał dr Damian K. Markowski za książkę „Dwa Powstania. Bitwa o Lwów 1918”. Debata składała się z dwóch paneli.
Pierwszy panel oscylował wokół książki laureata. Moderator mówił o tym, że nie można wymazać z historii Polski dziejów miasta Lwów, tak samo jak nie można wymazać tego miasta z historii Ukrainy. Prof. Jan Pisuliński stwierdził, że miejsce miasta Lwów i jego obrony było wyjątkowe już w okresie międzywojennym. Poruszył też temat panteonu obrońców Lwowa i Orląt. Prof. Mykoła Łytwyn opowiedział, jak wyglądała kwestia Lwowa w historii Ukrainy i jakie znaczenie dla Ukraińców miały walki o Lwów.
Z kolei dr Damian K. Markowski opowiedział o polityce władz sowieckich po 1945 r. wobec miejsc upamiętnień we Lwowie. Laureat opisał reakcję władz sowieckich na manifestacje ludności polskiej z listopada 1944 r. Wspominał również o cenzurze komunistycznej. W czasie debaty został poruszony również temat Kościoła i stosunku biskupów lwowskich (obrządku łacińskiego i wschodniego) do obu stron konfliktu. Dr Damian K. Markowski nakreślił proces tworzenia się legendy Lwowa. Na koniec panelu moderator stwierdził, że książka laureata otrzymała Nagrodę im. Janusza Kurtyki, ponieważ stanowi nowy sposób spojrzenia na problemy, które już znamy.
Drugi panel poprowadził dr Łukasz Jasina. Prof. Grzegorz Motyka poruszył zagadnienie kontrowersyjnych punktów w historii polsko-ukraińskiej i ich przełożenie na obecne relacje obu państw. Stwierdził, że punktów widzenia, które są odmienne dla strony polskiej i ukraińskiej jest dużo, a które na pewno zachowały się, istnieją i będą trwać. Oświadczył, że polem, na którym rzeczywiście istnieje konflikt pamięci i gdzie owa historia realnie wpływa na politykę, jest okres II wojny światowej, a przede wszystkim antypolskiej akcji OUN-UPA na Wołyniu, w Galicji Wschodniej, z lat 1943-1945, zwanej też inaczej Zbrodnią Wołyńsko-Galicyjską. Uznał to za wrażliwy fragment historii.
Jako drugi z prelegentów wypowiedział się prof. Jarosław Syrnyk. Zgodził się, że największe emocje powodują wydarzenia z okresu ostatniej wojny i kilku lat powojennych. Rozróżnił natomiast dwie płaszczyzny, które „często w naszej debacie się ze sobą splatają”, mianowicie: polityczną i naukową. Oznajmił, że problemem nie jest odmienna historiografia, lecz kwestia języka i wyobraźni. Zwrócił również uwagę, że w świecie historyków powinno się próbować znajdować język na opisanie trudnej przeszłości.
Dr Łukasz Adamski rozwinął szczegółowo tezę, że historia i polityka są w nieustannym związku. W panelu został poruszony temat działalności ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej. Dyskutowano również o tym, co takiego Polska powinna wspierać w dialogu historycznym z Ukrainą. Przypomniano o wydarzeniach z Ukrainy z 2014 r. Na sam koniec panelu poruszono kwestię wspólnej pamięci.
Zapraszamy do zapoznania się z całą debatą dostępną poniżej.
„Relacje polsko-ukraińskie. Historia i narracje”
Panel I: „Dzieci jednego miasta? Wokół Bitwy o Lwów 1918”
Panel II: „Rozdroża pamięci. Współczesne relacje polsko-ukraińskie, a sporne problemy historyczne”
Więcej o projekcie „Historia, prawda, teraźniejszość”:
Debaty stanowią część projektu „Historia, prawda, teraźniejszość. Jak prowadzić stosunki międzynarodowe w kontekście przeszłości?”. Składa się nań cykl debat, mających na celu zidentyfikowanie i zdiagnozowanie węzłowych zagadnień, związanych ze stosunkami międzynarodowymi, w kontekście różnie interpretowanej przeszłości, opracowanie konkretnych recept w tym zakresie oraz utrwalenie zgromadzonych wniosków w formie publikacji książkowej.
Plan organizatorów zakłada zorganizowanie 12 dyskusji, skupionych w czterech cyklach tematycznych z udziałem naukowców i specjalistów, reprezentujących różne dyscypliny: historyków, politologów i publicystów. Cykle odnoszą się do zagadnień związanych z relacjami: polsko-żydowskimi, polsko-ukraińskimi, polsko-niemieckimi oraz polsko-rosyjskimi. Po zakończeniu wszystkich cykli tematycznych planowana jest publikacja książkowa powstałych na ich kanwie refleksji.
Partnerami cyklu debat są: stowarzyszenie Studenci dla Rzeczypospolitej oraz Fundacja dla Rzeczypospolitej.
Patronat nad projektem objęli: „Rzeczpospolita”, „Uważam Rze Historia”, „Do Rzeczy”, historykon.pl oraz blogpress.pl.
Cykl debat powstaje w ramach projektu „Klaster pozarządowy dla Rzeczypospolitej – na styku nauki, kultury i edukacji obywatelskiej. Nowe miejsce debaty o Polsce”. Projekt został dofinansowany ze środków programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Projekt „Historia, prawda, teraźniejszość. Jak prowadzić stosunki międzynarodowe w kontekście przeszłości?” dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm jutra”.