Kulminacyjnym etapem Konkursu o Nagrodę im. Janusa Kurtyki jest wydanie zwycięskiej książki w Stanach Zjednoczonych. Tematem w I edycji w 2017 roku była: Przestrzeń między dwoma totalitaryzmami – dramat społeczeństwa i państwa polskiego w XX wieku. W Konkursie zwyciężyła praca prof. Tadeusza Wolszy:„Dotyk Katynia – To co widziałem, przekracza swą grozą najśmielsze fantazje. Wojenne i powojenne losy Polaków wizytujących Katyń w 1943 roku”. Przyznano również wyróżnienie, które otrzymał Mieczysław Nurek za publikację pt. „Gorycz zwycięstwa. Los Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po II wojnie światowej”.
Zwycięska publikacja została wydana w ilości 2000 sztuk. Z których 1700 przeznaczone jest na rynek amerykański.
Wydanie książki jest bardzo ważnym krokiem w kierunku promowania polskiej historii w Stanach Zjednoczonych. Temat Katynia wciąż bywa nieznany i bagatelizowany, co pokazała niedawna historia związana z przesunięciem Pomnika Katyńskiego w New Jersey, który stał się inspiracją dla okładki książki Laureata Konkursu.
Poniżej fragment wstępu do książki autorstwa Prezesa Fundacji im. Janusza Kurtyki – Pawła Kurtyki.
Istnieją punkty historii, które kształtują tożsamość narodów. To swego rodzaju konstytucje, zbiory najważniejszych wydarzeń, dzieł, myśli. Jednym z elementów polskiego zbioru jest Zbrodnia Katyńska. Konstytuuje nas – bo celem jej sprawców była ludobójcza zagłada polskiej elity narodowej. Wzięci do niewoli oficerowie, bez procesu i wyroku zostali zamordowani strzałem w tył głowy, zakopani w lesie, bez grobu, bez powiadomienia rodziny – skazani na zapomnienie. Bo byli Polakami, myśleli jak Polacy, patrzyli na świat poprzez pryzmat polskich wartości i polskiego interesu narodowego. Uznani zostali za niezdatnych i niemogących się przystosować do sowieckiego systemu, do ideologii komunistycznej. Byli inteligencją, elitą przedwojennego państwa. Mieli wyginąć aby nie móc prowadzić narodu w sytuacji gdy jego ziemie opanuje sowiecki okupant.
W historii, którą przedstawiamy splótł się dramat życia ludzi świadczących o zbrodni. Sprawa Katynia jest historią wielkiego kłamstwa, które obiegło świat i miało żyć wiecznie. O zbrodniach armii sowieckiej, o naturze systemu komunistycznego nie można było mówić prawdy. W związku z tym istniały dwie rzeczywistości: ta, która dąży do prawdy oraz ta oficjalna. Myślący i mówiący inaczej byli prześladowani. Nie tylko w kraju przez aparat bezpieczeństwa. Również na świecie, za sprawą działań wywiadu oraz politycznych popleczników, takich jak działające w Europie Zachodniej partie komunistyczne. Stąd tytuł – Dotyk Katynia – gdyż tych, którzy mieli kontakt z tą sprawą, choćby przypadkowy i niezamierzony, czekały dalekosiężne represje do końca życia.
W szerszym kontekście Zbrodnia Katyńska rzuciła wyzwanie temu co euroatlantycka wspólnota uznaje za fundamentalne wartości takie jak wolność przekonań, wyznania, prawa człowieka. Te wartości wyznawane przez społeczeństwo polskie stanowiły przeszkodę dla totalitarnych reżimów hitlerowskich Niemiec i ZSRS. Nie było dla nich miejsca w komunistycznym państwie. Dlatego ujawnienie Zbrodni Katyńskiej było niepożądane przez sojusz angielsko – rosyjsko – amerykański, a prawda o niej na świecie mogła zostać wysłuchana dopiero po rozpoczęciu zimnej wojny.
Temat zbrodni katyńskiej jest w dalszym ciągu aktualny. Nie tylko dlatego, że sprawa udostępnienia wszystkich dokumentów przez Federację Rosyjską stronie polskiej do badań naukowych po dziś dzień nie została ukończona, sprawców nie pociągnięto do odpowiedzialności – choćby symbolicznej – a rodziny pomordowanych nie otrzymały rekompensat finansowych. Ważne jest aby na forum międzynarodowym mówić o sprawach które przez lata były zakłamane, negowane a do dziś pozostają niedokończone. To nie tylko kwestia przywracania elementarnej sprawiedliwości ale również kwestia w pewnym sensie filozoficzno-etyczna. Podnoszenie tej problematyki to cywilizacyjny obowiązek, który sprawia, że nawet upływ czasu nie pozwala zamiatać zbrodni ludobójstwa pod dywan. W czasie, gdy rządzący Federacją Rosyjską odwołują się do dziedzictwa ZSRS warto przypomnieć naturę tego systemu, do którego się odwołują i podnieść hasło geopolitycznej przestrogi dla całego wolnego świata, iż kończy się sen o końcu historii.
Sylwetka Laureata Konkursu oraz autora książki:
Prof. Tadeusz Wolsza – ur. 1956, historyk i politolog. Specjalizuje się w najnowszej historii Polski, zwłaszcza w problematyce wojennej i powojennej polskiej emigracji politycznej, zbrodni katyńskiej, drugiej konspiracji, więziennictwa i zbrodni stalinowskich w Polsce powojennej, postaw środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich w latach 1945-1990. Pracownik Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. W latach 2011-2016 członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej. Od 2016 r. członek Kolegium IPN oraz Zespołu do spraw Nagród działającego przy Prezesie Rady Ministrów. Redaktor naczelny periodyku naukowego „Dzieje Najnowsze”. Opublikował ponad 280 prac. Jego prace ukazały się w językach: polskim, rosyjskim, niemieckim, angielskim, włoskim, serbskim i słowackim.
Publikacja jest dostępna pod poniższym linkiem:
Dotyk Katynia – To co widziałem, przekracza swą grozą najśmielsze fantazje. Wojenne i powojenne losy Polaków wizytujących Katyń w 1943 roku”
Książka nie powstałaby bez zaangażowania poniższych osób:
Tłumaczenie z j. polskiego na j.angielski: Teresa Bałuk-Ulewiczowa, Marta Kapera, Piotr Pieńkowski
Korekta: Teresa Bałuk-Ulewiczowa
DTP: Piotr Perzyna
Projekt okładki: Piotr Perzyna
Wydawcą książki w Stanach Zjednoczonych jest Carolina Academic Press
Sponsorem strategicznym projektu jest Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych
Projekt dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.