Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, jest zapisem obrad konferencji naukowej pt. Polska polityka historyczna w międzynarodowym wymiarze: w poszukiwaniu źródła sukcesu, która odbyła się 17 października 2016 roku w Pałacu Belwederskim w Warszawie. Zorganizowała ją Fundacja im. Janusza Kurtyki we współpracy z Kancelarią Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy. Konferencję poprzedziło pierwsze Zebranie Rady Programowej Fundacji, skupiającej wybitnych przedstawicieli życia naukowego i publicznego.
W spotkaniu wzięli udział naukowcy, przedstawiciele instytucji publicznych, reprezentanci środowisk społecznych oraz pozostali goście. Wśród panelistów znaleźli się wybitni badacze, prawnicy oraz działacze społeczni: prof. dr hab. Andrzej Nowak (Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Jagielloński), Terry Tegnazian (Wydawnictwo Aquila Polonica w Los Angeles), prof. dr hab. Zdzisław Krasnodębski (Uniwersytet w Bremie, Akademia Ignatianum w Krakowie), dr hab. Filip Musiał (Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Pamięci Narodowej), dr hab. Bogdan Musiał (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr Jacek Pawłowicz (Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie), prof. dr hab. Wojciech Roszkowski (Polska Akademia Nauk), dr Hanna Labrenz-Weiβ (Urząd Gaucka w Berlinie), mec. Jerzy Pasieka (Kancelaria „Pasieka, Derlikowski, Brzozowska i Partnerzy” w Warszawie, Fundacja im. Janusza Kurtyki), mec. Lech Obara (Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów „Lech Obara i Współpracownicy”) oraz red. Maciej Świrski (Reduta Dobrego Imienia – Polska Liga przeciw Zniesławieniom). To właśnie odczyty wymienionych referentów oraz głosy wybranych uczestników dyskusji złożyły się na niniejszą publikację.
Konferencji w Belwederze towarzyszyła uroczysta inauguracja działalności Fundacji im. Janusza Kurtyki założonej w 2015 roku. Dąży ona przede wszystkim do promowania polskiej historii i historiografii poza granicami kraju poprzez szereg różnorodnych projektów. Wśród nich centralne miejsce zajmuje Konkurs o Nagrodę im. Janusza Kurtyki, której formą jest przetłumaczenie na język angielski wyróżnionej książki polskiego badacza oraz jej wydanie i promocja za granicą.
Odrębnym celem organizacji jest upamiętnienie oraz popularyzacja spuścizny jej Patrona, Profesora Janusza Kurtyki, wybitnego uczonego, działacza społecznego i Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2005-2010, który zginął tragicznie w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Zespół Fundacji pragnie w ten sposób zbudować Patronowi pomnik, który – nawiązując do słów Horacego – będzie trwalszy niż ze spiżu.
Polityka historyczna, stanowiąca oś tematyczną konferencji, była bardzo bliska Profesorowi Kurtyce, stała się wręcz priorytetem wielu Jego inicjatyw. Redakcja postanowiła włączyć do książki fragmenty wypowiedzi Profesora, by przybliżyć Czytelnikom Jego wyjątkowo wnikliwą analizę wpływu historiografii na proces kształtowania tożsamości narodu. Była ona oparta na długoletniej pracy naukowej i doskonałym warsztacie badacza, a także wynikających z nich przemyśleniach i sugestiach działań w zakresie polityki historycznej. Przedstawione teksty są najczęściej fragmentami debat publicznych, wypowiedziami formułowanymi na bieżąco, żywymi zdaniami przepisanymi później na papier – tym większa jest ich wartość. Mimo upływu niemal dziesięciu lat nadal porażają swoja aktualnością. Profesor Kurtyka podczas konferencji Politics of Memory and Historical Identity w 2007 roku w ten sposób mówił o naszej przestrzeni geopolitycznej: Dziedzictwo historyczne, efekty wielowiekowych, szczególnie skomplikowanych procesów społecznych, następstwa długiego współistnienia społeczności wielu wyznań chrześcijańskich (wyznanie prawosławne, katolickie, greckokatolickie, ormiańskie ortodoksyjne i katolickie) i religii niechrześcijańskich poddanych w XX wieku terrorowi ateistycznej dyktatury bolszewickiej (komunistycznej) w efekcie pozwalają obserwować proces przebudowy i odtwarzania w skali społecznej świadomości historycznej, stawiają wielkie wyzwania przed władzami państwowymi, dla których historia zawsze i wszędzie jest częścią legitymizacji (nawet jeśli deklarują one ucieczkę od historii), wreszcie są wielkim wyzwaniem dla badaczy. […] Historia musi być automatycznie jednym z punktów odniesienia każdego rządu i systemu rządów – bowiem stosunek do historii zawsze jest jednym z elementów takiej lub innej taktyki legitymizowania rządów i formowania racji stanu. Stosunek społeczeństwa/narodu do przeszłości i jego świadomość historyczna jest też czynnikiem politycznym – może bowiem w mniejszym lub większym stopniu decydować o zachowaniach i preferencjach politycznych.
Polska polityka historyczna w międzynarodowym wymiarze: w poszukiwaniu źródła sukcesu. Zapis konferencji inaugurującej działalność Fundacji im. Janusza Kurtyki. Belweder, 17 października 2016 roku, red. Z. Kurtyka, D. Bębnowski, Fundacja im. Janusza Kurtyki, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2017, ss. 112.
Publikację można pobrać pod poniższym linkiem:
Polska polityka historyczna w międzynarodowym wymiarze: w poszukiwaniu sukcesu